Czym jest klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem?
Czym jest klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem?
Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem to formalne określenie miejsc, w których może dojść do powstania mieszaniny wybuchowej gazów, par lub pyłów z powietrzem. Efektem prac jest prezentacja graficzna występowania i zasięgów oraz zestawienie klasyfikacji stref Ex które dzielą się na:
- dla gazów/par:
- Strefa 0 – stała obecność atmosfery wybuchowej,
- Strefa 1 – częsta obecność,
- Strefa 2 – obecność sporadyczna, krótkotrwała.
- dla pyłów:
- Strefa 20 – atmosfera wybuchowa występuje stale lub długotrwale,
- Strefa 21 – występuje okresowo,
- Strefa 22 – rzadko, krótkotrwale.
Dzięki klasyfikacji wiadomo, jakie urządzenia, instalacje i środki ochronne mogą bądź muszą być stosowane w danym obszarze.
Kiedy należy wykonać klasyfikację stref Ex?
Obowiązek klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem spoczywa na pracodawcy, jeśli w zakładzie:
- stosowane są substancje łatwopalne (rozpuszczalniki, gazy, alkohole, kleje, lakiery),
- występują pyły palne (cukier, mąka, drewno, pasze, aluminium, węgiel),
- istnieje ryzyko powstania atmosfery wybuchowej w procesach technologicznych.
Klasyfikacja stref musi zostać wykonana przed uruchomieniem instalacji oraz aktualizowana po każdej istotnej zmianie technologicznej, a także w ramach okresowej rewizji stref.
Zobacz jak przeprowadzana jest klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem w IBPEx
Podstawy prawne i normy
Podstawowe akty prawne dotyczące klasyfikacji stref to:
- Dyrektywa ATEX 1999/92/WE – minimalne wymagania w zakresie ochrony pracowników,
- Dyrektywa ATEX 2014/34/UE – wymagania dla urządzeń i systemów ochronnych,
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących BHP związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej,
- Normy PN-EN z serii 60079 (m.in. PN-EN 60079-10-1:2022 – klasyfikacja stref dla gazów i par; PN-EN 60079-10-2 – klasyfikacja stref dla pyłów).
Etapy klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem
Proces klasyfikacji zwykle przebiega w kilku etapach:
- Inwentaryzacja – analiza procesów technologicznych, urządzeń i materiałów palnych.
- Identyfikacja źródeł emisji – miejsca, gdzie może dochodzić do emisji gazów, par lub pyłów.
- Określenie parametrów substancji – np. granice wybuchowości, temperatura zapłonu.
- Wyznaczenie zasięgu stref – wraz z graficznym przedstawienie obszarów np.: na planach zakładu, rzutach, przekrojach.
- Opracowanie dokumentacji – raport klasyfikacji stref i Dokument Zabezpieczenia Przed Wybuchem (DZPW) wraz z Oceną Ryzyka Wybuchu.
Najczęstsze błędy przy klasyfikacji stref Ex
- Brak aktualizacji – dokument sprzed lat nie uwzględnia nowych procesów ani instalacji.
- Zbyt ogólne wyznaczenie stref – brak szczegółowej analizy prowadzi do nadmiernych lub niewystarczających zabezpieczeń.
- Pomijanie pyłów – wiele firm koncentruje się na gazach, ignorując pyły, które stanowią duże ryzyko (np. w piekarniach, tartakach, paszarniach).
Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem a Dokument Zabezpieczenia Przed Wybuchem
DZPW to dokument wymagany przepisami, który powinien zawierać m.in.:
- wyniki klasyfikacji stref Ex,
- ocenę ryzyka wybuchu,
- opis zastosowanych środków technicznych i organizacyjnych,
- procedury postępowania w sytuacjach awaryjnych.
Bez rzetelnej klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem sporządzenie poprawnego DZPW nie jest możliwe.
Dowiedz się więcej: Dokument Zabezpieczenia Przed Wybuchem
Kto może wykonać klasyfikację stref Ex?
Klasyfikację stref Ex powinny przeprowadzać wyspecjalizowane firmy posiadające:
- doświadczenie w ocenie zagrożeń wybuchowych,
- znajomość norm i przepisów ATEX.
Dla pracodawcy oznacza to nie tylko spełnienie wymogów prawnych, ale przede wszystkim – zwiększenie bezpieczeństwa pracowników i ograniczenie ryzyka strat finansowych.
Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem to fundament bezpieczeństwa w zakładach, gdzie występują substancje palne lub pyły wybuchowe. Jej prawidłowe wykonanie:
- chroni życie i zdrowie pracowników,
- zabezpiecza majątek przedsiębiorstwa,
- jest warunkiem prawnym zgodności z dyrektywą ATEX User,
- pozwala na opracowanie kompletnego dokumentu zabezpieczenia przed wybuchem.
Masz pytania? Skontaktuj się z nami
ADRES
Instytut Bezpieczeństwa Przemysłowego sp. z o.o.
ul. Uniwersytecka 13,
40-007 Katowice
NIP: 9542883644
REGON: 540896834
KRS: 0001155333