29 maja 2025

Analiza HAZOP – klucz do bezpieczeństwa procesowego

METODA HAZOP

Dlaczego warto korzystać z tej metody?

W dobie rosnących wymagań prawnych i technicznych w zakresie bezpieczeństwa instalacji przemysłowych, analiza HAZOP (ang. Hazard and Operability Study) staje się jednym z najważniejszych narzędzi inżynierii bezpieczeństwa. Metoda ta pozwala na systematyczne wykrywanie zagrożeń oraz potencjalnych nieprawidłowości w procesach technologicznych – zanim jeszcze dojdzie do ich wystąpienia.

W niniejszym artykule wyjaśniamy, czym jest analiza HAZOP, jak przebiega oraz dlaczego warto ją stosować w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym, energetycznym i wielu innych.

Co to jest analiza HAZOP?

HAZOP (Hazard and Operability Study) to strukturalna, zespołowa metoda identyfikacji zagrożeń oraz problemów związanych z funkcjonowaniem instalacji przemysłowych. Analiza koncentruje się na procesach technologicznych i wykorzystuje zestandaryzowane pytania, aby zbadać, „co się stanie, jeśli coś pójdzie nie tak".

Metoda została opracowana w latach 60. XX wieku przez koncern ICI (Imperial Chemical Industries) i do dziś stanowi fundament zarządzania ryzykiem w przemyśle procesowym.

Kiedy należy wykonać analizę HAZOP?

Analizę stosuje się w różnych etapach cyklu życia instalacji, m.in.:

podczas projektowania nowych instalacji,
przy modernizacji lub rozbudowie istniejących systemów,
w trakcie okresowych przeglądów bezpieczeństwa,
jako element dokumentacji zgodności z przepisami (np. dyrektywa Seveso III, rozporządzenia krajowe BHP, ATEX).

CELE I KORZYŚCI ANALIZY HAZOP

Główne cele analizy HAZOP:

Identyfikacja zagrożeń: pożar, wybuch, emisje toksyczne, awarie urządzeń.
Ocena operacyjności: wykrycie błędów w sterowaniu, utrudnień obsługi, możliwości niewłaściwego działania układu.
Redukcja ryzyka: wskazanie środków technicznych i organizacyjnych zmniejszających ryzyko.

Korzyści z przeprowadzenia HAZOP:

poprawa bezpieczeństwa ludzi i środowiska,
zgodność z normami i przepisami,
uniknięcie kosztownych awarii i przestojów,
lepsze zrozumienie procesu przez personel.

Jak przebiega analiza HAZOP? – krok po kroku

Dobór zespołu: analiza wymaga udziału przedstawicieli różnych działów – inżynierów procesu, automatyki, utrzymania ruchu, BHP i operatorów.
Podział systemu na sekcje (nodes): proces dzieli się na mniejsze fragmenty (np. rurociąg, reaktor, zbiornik).
Zastosowanie słów kluczowych (guide words): takich jak „więcej", „mniej", „brak", „częściej", „zbyt późno" itp., w celu wygenerowania scenariuszy odchyleń od normy.
Analiza skutków: dla każdego odchylenia zespół ocenia możliwe skutki i ich przyczyny.
Rekomendacje: zapisywane są środki zapobiegawcze, dodatkowe zabezpieczenia lub zmiany projektowe.
Raport końcowy: zawiera pełną dokumentację przebiegu analizy i listę zaleceń.

Narzędzia wspierające HAZOP

Analiza może być przeprowadzana ręcznie (np. w tabelach Excel), jednak w bardziej złożonych projektach wykorzystuje się dedykowane narzędzia.

HAZOP A INNE METODY OCENY RYZYKA

Analizy QRA i LOPA

Warto wiedzieć, że analiza HAZOP może być łączona z innymi metodami, np.:

LOPA (Layer of Protection Analysis) – do ilościowej oceny poziomu ryzyka,
QRA (Quantitative Risk Assessment) – do oceny prawdopodobieństwa i skutków poważnych awarii.

Podsumowanie

Analiza HAZOP to skuteczne i sprawdzone narzędzie zwiększające bezpieczeństwo procesów przemysłowych. Regularne jej stosowanie pozwala nie tylko na spełnienie wymogów prawnych, ale przede wszystkim na ochronę ludzi, mienia i środowiska. W dobie cyfryzacji i automatyzacji przemysłu, HAZOP pozostaje nieodzownym elementem każdej strategii zarządzania ryzykiem.

Szukasz wsparcia w przeprowadzeniu analizy HAZOP?

Zespół IBPEX oferuje: